Tìm hiểu về đặc điểm cây dó bầu (cây Trầm Hương)

Khi nhắc đến trầm hương thì thường người ta sẽ nghĩ ngay đến loại gỗ đặc biệt có những tác dụng rất tuyệt vời cũng như các sản phẩm làm ra từ chúng như vòng tay, vòng cổ, chuỗi hạt,…. hay các loại tinh dầu từ gỗ trầm hương đắt đỏ, tuy nhiên lại ít ai biết đến nguồn gốc thật sự của chúng, có một sự thật là loại gỗ trầm hương được hình thành từ một loại cây vốn dĩ không phải tên là trầm hương mà là cây dó bầu, vậy loại cây dó bầu này là loại cây như thế nào và có những đặc điểm gì ? các bạn hãy cùng Trầm Núi tìm hiểu trong bài viết trong ngày hôm nay nhé.

1, Cây dó bầu là gì và các đặc điểm cây dó bầu

Đây là một loại cây thân gỗ, cây thuộc họ Thymelaeaceae. Cây dó bầu thường sẽ có chiều cao khoảng 10 đến 30 mét, thân cây thẳng và có tán rộng, cành cây phân nhánh đều.

Cây dó bầu chủ yếu phát triển trong các khu rừng nhiệt đới, đặc biệt là ở những vùng đất có độ ẩm cao và nhiệt độ ổn định. Chúng có thể sống trong điều kiện bóng râm hoặc ánh sáng trực tiếp nhưng lại phát triển tốt nhất ở những khu vực có độ ẩm vừa phải.

Lá cây dó bầu có hình bầu dục, dài từ 5 đến 10 cm, rộng từ 3 đến 5 cm. Mặt trên của lá có màu xanh đậm, trong khi mặt dưới có màu nhạt hơn, với các gân lá rõ ràng. Lá cây thường mọc so le, xếp đối diện nhau và có bề mặt nhẵn.

Cây dó bầu ra hoa vào mùa xuân hoặc hè, hoa có màu trắng, nhỏ và mọc thành cụm ở đầu cành. Hoa cây dó bầu có mùi thơm nhẹ, thu hút các loài côn trùng như ong và bướm đến thụ phấn. Quá trình thụ phấn diễn ra thuận lợi sẽ giúp cây hình thành quả.

Quả của cây dó bầu là dạng quả nang, hình trứng, khi chín có màu nâu, thường chứa một đến hai hạt. Quả cây dó bầu không chỉ có giá trị trong việc nhân giống mà còn là một nguồn nguyên liệu cho việc nghiên cứu các ứng dụng y học.

Cây dó bầu cần một thời gian khá dài để trưởng thành và sản sinh ra gỗ dó, thường là từ 7 đến 10 năm. Tuy nhiên, trong môi trường hoang dã, quá trình này có thể kéo dài hơn nữa. Gỗ dó bầu có giá trị đặc biệt, bởi vì khi cây bị tổn thương (do sâu bệnh, nấm hoặc do tác động của con người), gỗ sẽ tiết ra một chất nhựa có mùi thơm đặc trưng, gọi là “trầm hương”.

2, Mối quan hệ giữa trầm hương và dó bầu

Nhiều người thường nhầm lẫn 2 loại gỗ này với nhau vì chúng cùng ở trên một cây, vốn dĩ trầm hương chính là gỗ dó bầu nhưng là bản cao cấp hơn, quá trình hình thành trầm hương có thể hiểu như sau :

Khi cây dó bầu đã trưởng thành từ khoảng 10-15 năm trở lên là có thể tạo ra trầm hương, khi cây bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài dẫn đến việc cây bị thương ( thủng hoặc vỡ ) cây sẽ tự tiết ra một loại nhựa đặc biệt bao phủ lấy vết thương đó, sau một thời gian chỗ đó sẽ hình thành trầm hương. Do đây là loại gỗ cực kỳ quý hiếm và được rất nhiều người yêu thích nên dần dần người ta còn có thể tự trồng cây dó bầu để tự tạo ra các vết thương để thúc đẩy quá trình hình thành trầm hương để thu hoạch. Chính vì mục đích thu hoạch gỗ trầm hương quá lớn nên dần dần loại cây dó bầu này chỉ được sử dụng để thu hoạch trầm hương chứ không làm gì khác trong một thời gian dài, dần dần người ta cũng quen gọi là cây trầm hương thay vì tên gốc là cây dó bầu nên cái tên dó bầu dần ít được biết đến hơn thay vào đó là cái tên trầm hương. Hiện nay có nhiều giống cây dó bầu tạo trầm, trong đó nổi bật nhất là giống cây kỳ nam.

3, Cây dó bầu dùng để làm gì?

Cây dó bầu có thể được dùng vào khá nhiều mục đích, các ứng dụng của cây dó bầu có thể thấy hiện nay thường như sau :

• Thu hoạch trầm hương : đây có thể nói là mục đích chính và được sử dụng nhiều nhất của cây dó bầu, người ta trồng hay tìm kiếm cây dó bầu trong tự nhiên thì có lẽ mục đích lớn nhất là để thu hoạch và khai thác trầm hương.
• Sản xuất nội thất, đồ gỗ : có thể sử dụng gỗ dó bầu để sản xuất những đồ nội thất như bàn , ghế hay thậm chí là khung cửa, cửa sổ, cửa gỗ,…. hoặc dùng để sản xuất các loại tượng gỗ từ gỗ cây dó bầu, các loại tượng phổ biến được sản xuất thường là tượng phật, tượng các danh nhân nổi tiếng,…
• Sản xuất đồ trang sức : những thứ đồ trang sức như vòng hay chuỗi hạt,… đều có thể dùng gỗ của cây dó bầu để sản xuất, tuy nhiên đây không phải gỗ trầm hương nên giá trị không cao cũng như mùi hương không được thơm như vòng tay từ trầm hương.
• Sản xuất trà : lá và hoa của cây dó bầu cũng có thể được thu hoạch để sản xuất các loại trà, trà dó bầu có tác dụng rất tốt cho sức khỏe của con người và rất thơm ngon, tuy nhiên lại giống với cây gốc, cái tên trà dó bầu cũng thường bị nhầm lẫn là trà trầm hương.

4, Một số lưu ý về cây dó bầu

• Cây dó bầu đang có nguy cơ tuyệt chủng ngoài tự nhiên do con người khai thác với mức độ quá cao.
• Cây dó bầu có thể tạo ra trầm hương nhưng không phải cây nào cũng cho ra loại trầm hương có chất lượng cao.
• Cây dó bầu cần được bảo tồn và trồng trong những khu rừng nhiệt đới và quản lý chặt chẽ vấn đề khai thác trầm hương.
• Nên cẩn thận và kiểm tra kỹ các sản phẩm làm từ trầm hương vì có thể đó là sản phẩm làm từ gỗ dó bầu nhưng lại được các gian thương gọi là gỗ trầm hương để đánh lừa những người không tìm hiểu kỹ về loại gỗ này.

5, Một số câu hỏi thường gặp